Obchody 80. rocznicy powstania w getcie warszawskim – zapowiedź wydarzeń

Minister kultury i dziedzictwa narodowego przypomniał, że powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 roku, kiedy to żołnierze żydowscy stawili opór oddziałom kata getta, oficera SS Jürgena Stroopa.

Powstanie było tragiczne, ale stało się na zawsze symbolem oporu Żydów z Polski wobec Holokaustu. O tym co znaczy opór wobec zła powinniśmy pamiętać zawsze. Dziś bardzo wyraźnie widzimy to w kontekście wojny i rosyjskiej napaści na Ukrainę. Powstanie było formacyjne dla społeczności żydowskiej, ale było też bardzo ważnym wydarzeniem w obrębie dziedzictwa historii Polski - mówił podczas konferencji wicepremier prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury wskazał, że główne uroczystości rocznicowe, organizowane przez Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, odbędą się 19 kwietnia przed pomnikiem Bohaterów Getta Warszawskiego. Zaznaczył, że ze względu na 80. rocznicę wybuchu powstania, obchody te są w tym roku szczególnie uroczyste. W ich organizację zaangażowały się Muzeum Getta Warszawskiego, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce i Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, które podjęły współpracę z wieloma innymi instytucjami.

Program obchodów 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim przedstawili: dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego - Albert Stankowski, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego - Monika Krawczyk, dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN - Zygmunt Stępiński oraz prezes Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce - Artur Hofman.

Wydarzenie uświetniły występy muzyczne: pianisty Mikołaja Kapały z Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, który wykonał skomponowaną przez Władysława Szpilmana w 1933 roku suitę fortepianową "Życie Maszyn", oraz studentów konserwatorium Jerusalem Academy of Music and Dance. Studenci wystąpią również podczas uroczystego koncertu polsko - izraelskiej orkiestry symfonicznej w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej 19 kwietnia.

Obchody 80. rocznicy powstania w getcie warszawskim - planowane wydarzenia

Główne uroczystości rocznicowe, organizowane przez Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, odbędą się 19 kwietnia przed pomnikiem Bohaterów Getta Warszawskiego. Tego samego dnia w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej zaplanowano uroczysty koncert polsko-izraelskiej orkiestry symfonicznej. Orkiestrę, którą tworzą młodzi muzycy z Jerusalem Academy of Music and Dance oraz Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, poprowadzi Anna Sułkowska-Migoń.

Wystawy, przedstawienia teatralne, wydarzenia muzyczne, spotkania, webinary, sesje naukowe, spacery edukacyjne oraz inne inicjatywy naukowe, edukacyjne i popularyzatorskie upamiętniające powstanie w getcie warszawskim są organizowane także przez inne instytucje. Są wśród nich: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Europejska Sieć Pamięć i Solidarność, Teatr Żydowski oraz Instytut Pamięci Narodowej, ale także: Muzeum II Wojny Światowej, Muzeum Treblinka, Muzeum Warszawy, Muzeum Powstania Warszawskiego, Instytut Adama Mickiewicza, Narodowe Centrum Kultury czy Teatr Muzyczny w Poznaniu.

Łącznie zaplanowano ponad 170 wydarzeń odbywających się przez cały rok obchodów - od stycznia do grudnia. Największa liczba wydarzeń przypada na kwiecień-maj 2023 roku.

Inicjatywy Muzeum Getta Warszawskiego

1. Strona internetowa obchodów

Strona internetowa - www.warsaw1943.pl - stanowi kompendium wiedzy o powstaniu w getcie warszawskim i losach społeczności żydowskiej w czasie II wojny światowej. Jej centralną część jest kalendarium, w którym zestawione zostały wszystkie wydarzenia towarzyszące obchodom 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim - odbywające się w kraju i zagranicą w ciągu całego roku oraz organizowane przez wszystkie zainteresowane obchodami instytucje.

1. Webinarium Judy Batalion - cykl webinarów (od 18 stycznia)

Spotkania ze znaną amerykańską pisarką Judy Batalion, która opowiada o zapomnianych, fascynujących bohaterkach żydowskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej. Punktem wyjścia jest jej bestsellerowa książka pt. "The Light of Days: The Untold Story of Women Resistance Fighters in Hitler's Ghettos" z 2021 roku.

1. Obchody w Parlamencie Europejskim w Brukseli (29 marca)

Podczas wydarzenia organizowanego wspólnie z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce, planowane są spotkania z najważniejszymi politykami, liderami społeczności żydowskiej i dziennikarzami.

1. Wystawa "Pamięć 1943" w Kordegardzie. Galerii Narodowego Centrum Kultury (30 marca - 10 maja)

Wystawa będzie stanowiła zestawienie najsłynniejszych zdjęć z Raportu Jürgena Stroopa z przedmiotami użytku codziennego wydobytymi z piwnic zniszczonej kamienicy przy ul. Miłej 18. Są one symbolem pamięci o dawnych mieszkańcach getta i znajdą się na wystawie stałej powstającego Muzeum Getta Warszawskiego.

1. Wydanie publikacji multimedialnej pt. "Żydowska pamięć o powstaniu w getcie warszawskim" (marzec/ kwiecień)

Publikacja, powstająca we współpracy z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce, zostanie wzbogacona kodami QR odsyłającymi do strony internetowej Muzeum Getta Warszawskiego. Na stronie będą zamieszczone dodatkowe informacje, które uzupełnią publikację drukowaną, a także zdjęcia i filmy.

1. Koncert polsko-izraelskiej orkiestry symfonicznej w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej (19 kwietnia)

Orkiestrę, którą tworzą młodzi muzycy z Jerusalem Academy of Music and Dance oraz Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, poprowadzi Maestra Anna Sułkowska-Migoń - utytułowana dyrygentka (tegoroczna zdobywczyni "Paszportu Polityki"). W trakcie koncertu wykonana zostanie VIII Symfonia Op. 53 "Kwiaty Polskie". Autorami dzieła są dwaj wybitni twórcy żydowskiego pochodzenia - kompozytor Mieczysław Weinberg oraz Julian Tuwim, autor ponadczasowego poematu "Kwiaty Polskie". W trakcie koncertu zaprezentowany zostanie również utwór skomponowany specjalnie na tę okazję przez Elżbietę Sikorę.

1. Wydanie komiksu "Getto płonie" autorstwa Tomasza Bereźnickiego (19 kwietnia)

1. Premiera spektaklu pt. "Poczta" R. Tagore (24 kwietnia)

Spektakl jest realizowany we współpracy z Teatrem Lalka w Warszawie oraz Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce.

1. Wspólny występ chórów dziecięcych - polskiego i izraelskiego (kwiecień)

Występy polsko-izraelskiego chóru dziecięcego, w skład którego wchodzi młodzież z Hajfy oraz Łodzi, odbędą się zarówno w Polsce (18-22 kwietnia), jak i w Izraelu (5-9 marca). W ramach projektu zaplanowano także nakręcenie filmu dokumentalnego. Zostanie on udostępniony na kanałach internetowych Muzeum Getta Warszawskiego oraz instytucji partnerskich w Izraelu.

1. Słuchowisko "Miłość szuka mieszkania" Jerzego Jurandota (kwiecień)

Słuchowisko jest przygotowywane we współpracy z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce. Nad jego adaptacją pracuje Andrzej Ferenc. Emisję słuchowiska zaplanowano w Programie 1 Polskiego Radia.

1. Wydanie broszury (kwiecień) i podręcznika (wrzesień) we współpracy z WSiP

Licząca 23 strony broszura jest adresowana do nauczycieli. Podręcznik będzie zawierał kody QR, odsyłające do zakładki "Edukacja" na stronie internetowej Muzeum Getta Warszawskiego. Będą tam zamieszczane scenariusze lekcji z mapami, galerią, filmami wideo i opisami. Materiały na stronie mogą być dodawane na bieżąco także w kolejnych latach.

Obchody 80. rocznicy powstania w getcie warszawskim - wybrane wydarzenia

• Wystawa czasowa "Wokół nas morze ognia. Losy żydowskich cywilów podczas powstania w getcie warszawskim" w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN (18 kwietnia 2023 - 8 stycznia 2024)

Wystawa ukaże codzienne życie w bunkrze - to w jakich warunkach przebywano i z kim dzielono przestrzeń kryjówki, a także jak radzono sobie z podstawowymi czynnościami i potrzebami. Część ekspozycji poświęcona będzie również kształtowaniu się relacji między ukrywającymi się oraz towarzyszącym im uczuciom i emocjom. Wystawa, choć dotyczyć będzie historycznego czasu i wydarzeń, poruszy uniwersalne dylematy i postawy, a także postawi pytania ważne we współczesnym świecie.

Głównym elementem wystawy będą świadectwa Żydów ukrywających się w bunkrach w getcie oraz po stronie aryjskiej. Szczególną moc i znaczenie mają na wystawie słowa. Nie tylko przekazują one przeżycia, emocje i doświadczenia ich autorów, ale stanowią także wyjątkowe świadectwo, często jedyny ślad, który pozostał po tych ludziach.

• Wystawa czasowa "Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)" w Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma (21 kwietnia - 1 października)

To pierwsza wystawa poświęcona artystycznym reprezentacjom żydowskiego powstania w sztuce do 1956 roku. Przeglądowa i kontekstowa ekspozycja umożliwi głęboki wgląd w ówczesne sposoby obrazowania oraz upamiętniania zbrojnego oporu w getcie.

Na wystawie zaprezentowany zostanie obszerny wybór prac plastycznych, często zupełnie nieznanych szerokiemu gronu odbiorców, m.in. wielkoformatowe socrealistyczne obrazy olejne, projekty plakatów rocznicowych z lat 1945-1948, ilustracje publikowane w prasie i książkach, a także rysunki, fotografie, rzeźby i dzieła metaloplastyczne z epoki. Prace pochodzić będą głównie ze zbiorów ŻIH-u.

• Wystawa "Między życiem a śmiercią. Historie pomocy w czasie Zagłady" w Muzeum II Wojny Światowej

Wystawa będzie stanowiła prezentację historii osób niosących pomoc Żydom prześladowanym w czasie II wojny światowej oraz relacji ocalonych. Oddając głos zarówno ratującym, jak i uratowanym, ekspozycja poprowadzi zwiedzających przez opowieść o aktach wielkiej odwagi i niezwykłej woli przetrwania.

Wystawa "Między życiem a śmiercią" to wspólna inicjatywa Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Silent Heroes Memorial Center w Berlinie. Jej inauguracja odbyła się w styczniu 2018 roku w siedzibie Komisji Europejskiej w Brukseli z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu.

• Wystawa "Moi Ver. Brakujące ogniwo awangardy" w Muzeum Warszawy (11 października 2023 - 4 luty 2024)

Wilno, Paryż, Warszawa, Palestyna - to tylko niektóre z miejsc fotografowanych i malowanych przez absolwenta Bauhausu, ucznia Fernanda Legera, do dziś nieodkrytego awangardowego artysty żydowsko-polskiego pochodzenia Moshe Worobejczyka, zwanego Moi Ver. Wystawa, przygotowywana przez Centre Pompidou, jest pierwszą monografią tego artysty.

Na ekspozycję składa się ponad 300 fotografii, obrazów, plakatów i publikacji, pochodzących z archiwum artysty i kilku międzynarodowych kolekcji. Moi Ver był wybitnie uzdolnionym artystą, który pod wpływem studiów w Bauhausie i kontaktu z Laszlo Moholy-Nagym zafascynował się fotografią. Dzięki niemu mamy dziś wspaniały zapis żydowskiej dzielnicy w Wilnie, najbardziej oryginalny Photobook o Paryżu, niezwykłą serię portretów warszawskich Żydów oraz wyjątkową dokumentację życia społeczności żydowskiej w Polsce.

• performance "PIF PAF IN PIACH" w reżyserii Gołdy Tencer we współpracy z Karoliną Kirsz

Monumentalny spektakl - instalacja, przygotowany przez Teatr Żydowski, to teatralne spotkanie z postaciami warszawskiego getta w zakamarkach trzypiętrowego budynku Reduty Bankowej przy ul. Bielańskiej 10 w Warszawie. Wchodząc do budynku, publiczność usłyszy, że przekracza granice dawnego getta i zanurzy się w serii zapętlających się mikro powieści, intymnych historii z życia getta, które układają się w portret świata, którego już nie ma.

• Cykl "Utracony świat - artyści warszawskiego getta zamordowani w Obozie Zagłady Treblinka II" organizowany przez Muzeum Treblinka

Raz w tygodniu w mediach społecznościowych Muzeum Treblinka ukazywać się będą odczytywane relacje więźniów Obozu Zagłady Treblinka II mówiące o transportach przybywających do obozu z warszawskiego getta.

• "Akcja Żonkile 2023. Cywile" (19 kwietnia)

W ramach organizowanej po raz 11. przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN akcji, wolontariusze będą rozdawać papierowe żonkile - symbol wspólnej pamięci o powstaniu w getcie. W 2023 roku po raz pierwszy żonkile zostaną rozdane w pięciu innych - oprócz Warszawy - miastach Polski: Łodzi, Krakowie, Wrocławiu, Białymstoku oraz Lublinie. Tegoroczna akcja zostanie poświęcona cywilom przebywającym podczas powstania na terenie getta.

Powstanie w getcie warszawskim - rys historyczny

Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 r. w momencie rozpoczęcia zarządzonej przez Heinricha Himmlera akcji ostatecznej likwidacji getta w wigilię żydowskiego święta Pesach.

Powstanie jako silny opór zbrojny trwało trzy dni. Następne dni również nazywamy powstaniem w getcie, choć walka praktycznie się skończyła - słabo uzbrojeni bojownicy Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego ukrywali się próbując stawiać opór oddziałom SS, Wehrmachtu, policji bezpieczeństwa i formacjom pomocniczym. Niemcy palili dom po domu, szukali z psami schronów i wyprowadzali z nich ludzi na Umschlagplatz, a następnie wysyłali do obozów.

8 maja 1943 r. w schronie przy ul. Miłej 18 samobójstwo popełnił przywódca powstania, Mordechaj Anielewicz, wraz z grupą kilkudziesięciu bojowników. Nielicznym powstańcom udało się kanałami wydostać z płonącego getta.

16 maja, na rozkaz Jürgena Stroopa, komendanta policji i SS, Niemcy wysadzili wielką synagogę na ulicy Tłomackie, która znajdowała się w miejscu obecnego placu Bankowego. Było to symboliczne zakończenie likwidacji żydowskiej dzielnicy w okupowanej przez Niemców Warszawie.

Pokaż poprzednie zdjęcia Pokaż nestępne zdjęcia