Wicepremier Piotr Gliński i prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier zwiedzili wystawę „Pamięć 1943”

Przekazując prezydentowi Niemiec Frankowi-Walterowi Steinmeierowi "Raport o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939-1945" wicepremier Piotr Gliński podkreślił wagę tego dokumentu dla polskiego narodu.

To dla nas z wielu powodów bardzo ważny raport. Przekazuję panu prezydentowi także publikację poświęconą polskim stratom wojennym w obszarze kultury. Opisane są w niej utracone obiekty, których do tej pory nie udało się odnaleźć. Liczymy na podjęcie dialogu z Republiką Federalną Niemiec w tej sprawie.Wierzymy, że uda nam się rozwiązać tę kwestię, która po naszej stronie jest oczywista - powiedział minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Wicepremier Piotr Gliński bierze udział w centralnych obchodach 80. rocznicy wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim na Placu Bohaterów Getta w Warszawie, które odbywają się z udziałem prezydentów trzech państw: Polski - Andrzeja Dudy, Niemiec - Franka-Waltera Steinmeiera oraz Izraela - Isaaca Herzoga. Zwieńczeniem obchodów rocznicy będzie koncert "Pamięć i przyszłość" w wykonaniu Polsko-Izraelskiej Orkiestry Symfonicznej w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej w Warszawie transmitowany przez Telewizję Polską o godz. 20.00. na antenie TVP Historia i retransmitowany ok. godz. 23.10. w TVP1.

"Pamięć 1943" - wystawa upamiętniająca 80. rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim

W Kordegardzie - galerii Narodowego Centrum Kultury prezentowany jest opisujący tragedię getta Raport Jürgena Stroopa. Unikalny dokument, przygotowany przez dowodzącego niemieckimi siłami likwidującymi getto dla Heinricha Himmlera, zawiera opis działań i dzienne meldunki, statystyki oraz 52 czarno-białe fotografie, które przez lata kształtowały pamięć wizualną o powstaniu, stając się również świadectwem zbrodni. Dzięki współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej, obiekt ten stanie się w przyszłości najważniejszym eksponatem na wystawie stałej Muzeum Getta Warszawskiego.

Z raportem skonfrontowane zostały przedmioty codziennego użytku wydobyte w trakcie badań archeologicznych w 2022 roku z piwnic zniszczonych kamienic przy ul. Miłej 18 i Miłej 20, takie jak: zniszczone naczynia, potłuczone talerze, elementy sprzętów czy domowych urządzeń, przedmioty życia religijnego (kubek do obmywania rąk), guziki, łyżki czy fragmenty dziecięcego wózka. Obiekty te stają się transferem pamięci o dawnych mieszkańcach getta.

Współczesnym odniesieniem na wystawie są powstałe na podstawie zdjęć z Raportu Stroopa rysunki wybitnej polskiej artystki Zofii Lipeckiej oraz fotografie architektoniczne Marcina Czechowicza. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość łączy głos Zofii Majewskiej - córki Henryka i Racheli Kroszczorów, której dzieciństwo i młodość związane były ze Szpitalem Bersohnów i Baumanów - przyszłą siedzibą Muzeum Getta Warszawskiego.

Plenerową część ekspozycji - przed galerią Kordegarda - tworzą plakaty z infografikami Kuby Mazurkiewicza, opowiadające o utworzeniu getta i o tym, co działo się w nim w latach 1940-43. Liczby i informacje na plakatach unaoczniają tragedię mieszkańców. Na plakatach zostały umieszczone kody QR, które odsyłają do bardziej szczegółowych informacji na stronie internetowej Muzeum Getta Warszawskiego.

Powstanie w Getcie Warszawskim

Tuż przed wybuchem II wojny światowej Warszawa liczyła ok. 1 300 tys. mieszkańców, z czego niemal 1/3 stanowili Żydzi. Od października 1939 r. Niemcy rozpoczęli systematyczne prześladowanie ludności żydowskiej. Na początku października 1940 r. okupanci ogłosili decyzję o utworzeniu tzw. zamkniętej dzielnicy mieszkaniowej dla Żydów - getta. Getto oddzielono od tzw. aryjskiej strony wysokim na 3 m murem, a 16 listopada 1940 r. zamknięto jego bramy. Na powierzchni obejmującej nieco ponad 3 km² stłoczono ok. 400 tys. osób, których liczba stale rosła. Panowało ogromne przeludnienie, co w połączeniu z ciągle obniżanymi racjami żywieniowymi oraz fatalnymi warunkami higienicznymi prowadziło do epidemii chorób zakaźnych, a przede wszystkim głodu. W ich wyniku do lata 1942 r. w getcie zmarło niemal 100 tys. osób.

Wiosną 1942 r. w ramach akcji "Reinhard" Niemcy rozpoczęli deportacje ludności żydowskiej z gett do obozów zagłady. Tam ofiary mordowano w komorach gazowych, ich ciała palono, a dobytek rabowano. Po zakończeniu deportacji w getcie oficjalnie pozostało ok. 35 tys. osób, głównie młodych kobiet i mężczyzn, których zmuszono do niewolniczej pracy w kilkudziesięciu fabrykach (tzw. szopach), produkujących głównie dla Wehrmachtu na potrzeby frontu wschodniego. Dalszych ok. 30 tys. Żydów, w tym także dzieci, ukrywało się na terenie enklaw tzw. getta szczątkowego. Wtedy też ostatecznie ukształtowały się w getcie dwie organizacje bojowe: Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) i Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW).

18 stycznia 1943 r. Niemcy podjęli próbę likwidacji getta w Warszawie. Zaskoczeni zostali jednak zbrojnym oporem. Ponowną próbę, na większą skalę, okupanci podjęli 19 kwietnia. Napotkali jeszcze silniejszy opór i szybko się wycofali. Po objęciu dowództwa przez SS-Gruppenführera Jurgena Stroopa zaatakowali ponownie. Rozpoczęło się Powstanie w Getcie Warszawskim - pierwsze zbrojne antyniemieckie wystąpienie miejskie w okupowanej Europie. Po 2-3 tygodniach walki zaczęły ustawać. Większość bojowców żydowskich zginęła - niektórzy śmiercią samobójczą, jak zamknięta w pułapce bunkra przy ul. Miłej 18 część komendy ŻOB-u z dowódcą Mordechajem Anielewiczem na czele. Nielicznym udało się przedostać podziemnymi tunelami i kanałami poza getto na tzw. aryjską stronę. Za symboliczne zakończenie Powstania uznano wysadzenie tzw. Wielkiej Synagogi na Tłomackiem wieczorem 16 maja 1943 r.